მსოფლიოში ყველაზე დიდი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული არის რუსეთის ფედერაციაში შემავალი იაკუტია, რომლის ტერიტორია უმდიდრესია მინერალური რესურსებით. საბჭოთა კავშირის გარიჟრაჟზე, როდესაც ბოლშევიკური ხელისუფლება იყო სუსტი იაკუტებმა შექმნეს ეროვნული ავტონომიური ერთეული, რომელიც ფლობდა ოხოტსკის ზღვაზე გასასვლელს, კერძოდ ნავსადგურ აიანს, საიდანაც მოსახერხებელი იყო ვაჭრობა იაპონიასთან, ჩინეთთან და ამერიკასთან. მოსკოვმა აღიარა იაკუტიის ავტონომია, მაგრამ ჩამოართვა ოხოტსკის ზღვაზე გასასვლელი. ამას მოჰყვა ანტისაბჭოთა აჯანყება და ტუნგუსეთის სახალხო რესპუბლიკის გამოცხადება. საბჭოთა ხელისუფლებამ ჩაახშო აჯანყება და იაკუტიასა და ზღვას შორის შექმნილი ოხოტსკის დერეფანი გადასცა ეთნიკურად რუსულ ხაბაროვსკის მხარეს. ასე დაკარგა იაკუტიამ ოხოტსკის ზღვაზე გასასვლელი. რუსების უნდობლობა იაკუტებისადმი არამარტო ოხოტსკის ზღვაზე გასასვლელის ჩამორთმევით შემოიფარგლა. იაკუტიასთან ერთად ციმბირში ჩამოყალიბდა ასევე ბურიატიის ავტონომია, რომელსაც საერთო საზღვარი ჰქონდა მონღოლეთთან და შესაბამისად გარე სამყაროსთან. ბურიატიის საზღვრის დამტკიცებისას მოსკოვმა არ დაუშვა ორ მეზობელ ავტონომიას შორის საერთო საზღვრის არსებობა და შექმნა ბოდაიბოს დერეფანი, რითაც განაცალკევა ერთმანეთისგან ისინი და რუსული ირკუტსკის ოლქი და ახლანდელი იმიერბაიკალეთის მხარე დააკავშირა ერთმანეთთან. ასე და ამგვარად იაკუტია თითქმის ყველა მხრიდან მოექცა რუსულ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულების გარემოცვაში. კი აქვს გასასვლელი ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანეში, მაგრამ დიდი ვერაფერი სარგებელი არ აქვს ამისგან.
ტუნგუსეთის სახალხო რესპუბლიკის დროშა
ევროპაში უდიდეს ავტონომიურ ერთეულს წარმოადგენს რუსეთის ფედერაციაში შემავალი რესპუბლიკა კომი, რომელიც ჩამოყალიბდა 1921 წელს. თავდაპირველად ამ უზარმაზარ ავტონომიას ჰქონდა გასასვლელი როგორც ბარენცის, ისე კარის ზღვაზე. 1929 წელს მოსკოვმა ჩამოართვა ზღვაზე გასასვლელი, ჩამოაყალიბა ნენცების ავტონომიური ოკრუგი, რომელიც თავის მხრივ შემდგომ დაუქვემდებარა რუსულ არხანგელსკის ოლქს. ასე შეიქმნა ნენცების დერეფანი. ამგვარად კომი გადაიქცა მსოფლიოში უდიდეს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ერთეულად, რომელსაც არ აქვს გასასვლელი ზღვაზე. მაგრამ რუს ბოლშევიკებს ულევი ფანტაზია ჰქონდათ გეოპოლიტიკური დერეფნების შექმნის საქმეში და კომის სამხრეთით მდებარე კომი-პერმელთა ავტონომიური ოკრუგი განაცალკევეს ვოლგისპირეთის ავტონომიების დიდი კლასტერისგან. კრემლმა შექმნა კუდიმკარის დერეფანი, რითაც ერთმანეთისგან დააშორა ვოლგისპირეთის და ჩრდილოეთის ავტონომიები და ერთმანეთთან დააკავშირა რუსული ვიატკა და პერმი.
კომის ავტონომია
რუსეთის იმპერიის დაშლის მერე პოლიტიკურ ასპარეზზე ერთერთი ყველაზე აქტიურები აღმოჩდნენ მოულოდნელად ბაშკირები, რომლებიც არ კმაყოფილდებოდნენ თავიანთი სამშობლოს ავტონომიური სტატუსით და ითხოვნენ მოკავშირე რესპუბლიკის სტატუსს. მაშინდელი ბაშკირეთი ბევრი მონაცემით მართლა აკმაყოფილებდა მოკავშირე რესპუბლიკის სტატუსს, თუმცა მანდვე თავს გამოჰყობდნენ თათრები, ჩუვაშები, გერმანელები და სხვა ვოლგისპირელი ერები, რაც მოსკოვს ნამდვილად არ აწყობდა. ბაშკირეთს მადა რომ შეემცირებინა, კრემლმა 1925 წელს ყაზახეთს, რომელიც მაშინ რუსეთის ავტონომიას წარმოადგენდა და სამხრეთიდან ესაზღვრებოდა ბაშკირეთს, ჩამოართვა ქალაქი ორენბურგი და შექმნა ორენბურგის ოლქი. ამ ქმედებით ჩამოყალიბდა ორენბურგის დერეფანი, რომლის საშუალებითაც რუსებმა განაცალკევეს შუა აზიელი და ვოლგისპირელი თურქები ერთმანეთისგან და ვოლგისპირეთის ავტონომიების კლასტერი ყველა მხრიდან შემოისაზღვრა რუსული ოლქებით.
ბაშკირეთის და ყაზახეთის საერთო საზღვარი
რუსეთის კიდევ ერთ ავტონომიას შეცვლილი აქვს საზღვრები, ეს არის კარელია. ზამთრის ომის შემდეგ კარელიის ავტონომიური რესპუბლიკა გადაიქცა მე-12(ესტონეთი, ლატვია, ლიეტუვა და მოლდოვა მოგვიანებით ჩამოყალიბდნენ საბჭოთა რესპუბლიკებად) მოკავშირე რესპუბლიკად. ამრიგად კარელიამ მოიპოვა ქალაქი ვიბორგი და გასასვლელი ბალტიის ზღვაზე. მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისში ფინელებიც ჩაებნენ ომში გერმანელთა მხარეს და დაიბრუნეს საბჭოთა კავშირის მიერ წართმეული ტერიტორიები, თუმცა ომში მარცხის მერე საბოლოოდ დათმეს. 1944 წელს მოსკოვმა ჩამოართვა კარელიას ვიბორგის მხარე და გადასცა რუსულ ლენინგრადის ოლქს, ასე ჩამოყალიბდა ვიბორგის დერეფანი, რომელიც ჰყოფს კარელიას ბალტიის ზღვისგან.
კარელიის მოკავშირე რესპუბლიკა
ბოლშევიკებმა სამხრეთ კავკასიაშიც შექმნეს ერთი სასწაული, რომლის მადლიც გვფარავს დღემდე, ეს არის ზანგეზურის დერეფანი. სომხეთის რუკას თუ დააკვირდებით ქვეყნის ცენტრალური ნაწილიდან ირანის მიმართულებით გრძელდება ვიწრო ტერიტორია(სიუნიქის მარზი), რომელიც ერთმანეთისგან ჰყოფს საკუთრივ აზერბაიჯანს და მის ავტონომიას – ნახიჩევანს. მოსკოვი როგორც ჩანს ვარაუდობდა, რომ თურქეთი ირანთან ტერიტორიების გაცვლით მოიპოვებდა აზერბაიჯანთან საერთო საზღვარს და ამიტომ სომხური ტერიტორიით განაცალკევა აზერბაიჯანისგან ნახიჩევანის ავტონომია. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ სომხურ-აზერბაიჯანულმა დაპირისპირებამ და ზანგეზურის დერეფნის არსებობამ განაპირობა საქართველოს სტრატეგიული მდგომარეობა სამხრეთ კავკასიაში.
ზანგეზურის დერეფანი, იგივე სიუნიქის მარზი
Kvamli 